Osmanlı dönemi mutasavvıf ve alimlerinden biri olan Aziz Mahmut Hüdayi Efendi, Anadolu'nun önemli velîlerinden olup, Halvetiyye tarikatının bir kolu olan Celvetiyye tarikatının kurucusudur. 1541 yılında Karaman Eyaleti'nin Aksaray Sancağı'na bağlı Şereflikoçhisar'da doğan Hüdayi, Cüneyd-i Bağdâdî'nin soyundan gelmektedir ve "seyyid" unvanını taşımaktadır. Çocukluğunu Sivrihisar'da geçiren Hüdayi, burada başladığı eğitimine İstanbul'da devam etti. Küçük Ayasofya Medresesi'nde eğitim alarak, kısa sürede tefsir, hadis, fıkıh ve fen ilimlerinde büyük bir âlim oldu.
Eğitim ve Kariyer
Hocası Nazırzâde Ramazan Efendi'nin yardımıyla Edirne, Şam ve Mısır'da eğitimine devam eden Hüdayi, Halveti şeyhlerinden dersler aldı. 33 yaşında Bursa'ya gelerek üç yıl boyunca Ferhâdiye Medresesi'nde müderrislik yaptı. Hocası Nazırzâde'nin vefatının ardından Bursa kadısı olarak atandı. Ancak, kadılık yaptığı dönemde yaşadığı bir olay ve gördüğü bir rüya üzerine kadılıktan istifa etti.
Üftade'nin Öğrencisi Olması
Hüdayi, Üftâde'nin öğrencisi olma arzusuyla yanına gittiğinde, Üftâde tarafından varlık sahibi olduğu gerekçesiyle reddedildi. Aziz Mahmut Hüdayi, her şeyini terk ederek Üftâde'nin öğrencisi oldu. Üftâde'nin verdiği emirleri yerine getirerek, Bursa sokaklarında ciğer sattı ve hocasının yanında hizmet etmeye devam etti. Üftâde, Hüdayi'ye icâzet vererek onu Sivrihisar'a gönderdi. Altı ay kadar burada kaldıktan sonra tekrar Bursa'ya döndü.
İstanbul'a Gelişi ve Üsküdar Hüdai Dergahı
Aziz Mahmut Hüdayi, manevi bir işaretle İstanbul'a geldi ve Küçük Ayasofya Camii tekkesinde hocalık yapmaya başladı. Üsküdar'da kendi dergahını inşa ederek burada yüzlerce talebe yetiştirdi. Namı kısa sürede her yere yayıldı ve padişahlar dahi ona hürmet gösterdi. III. Murad Han, III. Mehmed Han, I. Ahmed Han, II. Osman Han ve IV. Murad Han'a nasihatlarda bulundu.
Kabri ve Vasiyeti
1595 yılında Tebriz seferine katılan Aziz Mahmud Hüdayi, çeşitli camilerde vaazlar verdi. 1628'de vefat eden Hüdayi, Üsküdar'daki dergahının yanında defnedildi. Ölümünden önce talebeleriyle helalleşen ve vasiyetini yapan Hüdayi'nin türbesi bugün de ziyaret edilmektedir. Aziz Mahmud Hüdayi Vakfı, onun adına hizmetlerine devam etmektedir.
Aziz Mahmut Hüdayi Efendi'nin hayatı ve öğretileri, tarih ve din meraklıları için önemli bir araştırma konusu olmaya devam ediyor. İstanbul'un manevi şahsiyetlerinden biri olan Hüdayi, iz bırakan önemli bir dini isim olarak anılmaktadır.
