MENEMENİN GERÇEK HİKAYESİ NEYE DAYANIYOR?
TÜRKİYE’YE NASIL GELDİ, İLK NEREDE YAPILDI?
Türk mutfağının yaz kahvaltılarındaki en gözde lezzetlerinden biri olan menemenin geçmişi sanıldığından çok daha eski dönemlere uzanıyor. Her ne kadar bugün sofralarda basit bir tarif olarak bilinse de menemenin tarihi kökenleri milattan önceki dönemlere kadar dayandırılıyor. Uzmanlara göre menemenin ilk ortaya çıkışı MÖ 1000 yılına kadar gidebilir. Bu dönemde Eoliyenler ile İonyalıların sınır bölgesinde, bugünkü adıyla İzmir’in Yahşelli köyü civarında yapıldığı düşünülüyor.
İlk zamanlar domates, et ve patatesle hazırlanan bu yemek, zamanla ekonomik koşullar nedeniyle değişikliğe uğramış; etin yerine yumurta, patatesin yerine ise soğan kullanılmaya başlanmış. Böylece günümüzdeki menemen formunun temelleri atılmış ve "yumurtalı domates" yemeği halk arasında yaygınlaşmıştır.
DOMATES TÜRKİYE’YE NASIL GELDİ?
İLK OLARAK HANGİ ŞEHİRDE YETİŞTİRİLDİ?
Menemenin olmazsa olmazı olan domatesin geçmişi de oldukça ilginçtir. Domates ilk olarak Güney Amerika'da (özellikle Bolivya ve Peru’da) sarı yabani bir tür olarak doğada bulunmuştur. Ardından Meksika’da kültüre alınan domates, Kristof Kolomb’un Amerika kıtasını keşfetmesiyle birlikte Avrupa’ya taşınmış; İtalyanlar onu renginden dolayı “altın elma” olarak adlandırmıştır.
İlk başta zehirli sanıldığı için uzun yıllar boyunca Avrupa'da tüketilmeyen bu sebze (botanik olarak meyve), zamanla mutfaklarda yer edinmiş ve özellikle 20. yüzyılın başlarında Amerika’da popüler hale gelmiştir. 1893’te ABD'deki bir mahkeme kararıyla resmi olarak "sebze" kategorisine alınmıştır.
Türkiye’ye gelişi ise Osmanlı döneminin sonlarına denk gelir. Resmi kayıtlara göre domatesin ilk kez Adana’da ekildiği bildirilmektedir. İzmir’de ise 1920’li yıllarda yaygınlaşmaya başladığı Ticaret ve Zahire Borsası kayıtlarından anlaşılmaktadır. Dolayısıyla menemen, Osmanlı değil Cumhuriyet döneminin özgün yemeklerinden biri olarak kabul edilmektedir.
MENEMENİN MALZEMELERİ NELERDİR?
EVDE NASIL HAZIRLANIR?
Menemenin en bilinen ve sevilen tariflerinden biri olan “Çakallı Usulü Menemen” için gereken malzemeler şu şekildedir:
Menemen İçin Gerekli Malzemeler:
4 adet domates
2 adet yumurta sarısı
1 adet yeşil biber
1 yemek kaşığı tereyağı
Yarım su bardağı rendelenmiş kaşar peyniri
Tuz ve karabiber
Yapılışı:
Domateslerin kabukları soyulup ince doğranır.
Biberler temizlenip dilimlenir.
Bakır bir tavada tereyağı eritilerek biberler kavrulur.
Domatesler ilave edilip iyice pişirilir ve ezilerek püre haline getirilir.
Son aşamada yumurta sarıları ve baharatlar eklenir, ardından kaşar peyniriyle servis edilir.
Not: Yumurta beyazı da kullanılmak isteniyorsa yemeğe dahil edilebilir.
MENEMENİN SAĞLIK AÇISINDAN FAYDALARI NELERDİR?
Menemen yalnızca lezzetiyle değil, besin değerleriyle de dikkat çeker. İçerdiği domates ve biber sayesinde A, B, C, E, K vitaminleri bakımından zengindir. Yumurta ise D ve B12 vitaminlerini sağlar. Bu özellikleriyle her yaştan birey için dengeli ve sağlıklı bir öğündür.
Samsun’un Çakallı ilçesiyle özdeşleşen menemen, 2024 yılında İzmir’in Menemen ilçesi adına tescil edilmiştir. Böylece yemeğin kültürel kökeni de resmi olarak tanınmıştır.
