DENİZ GEZMİŞ, YUSUF ASLAN VE HÜSEYİN İNAN NEDEN İDAM EDİLDİ?
6 Mayıs 1972 sabahı, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde kara bir gün olarak hafızalara kazındı. Ankara Merkez Kapalı Cezaevi'nde sabaha karşı infaz edilen Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, Türkiye’de gençlik hareketlerinin sembol isimleri haline geldi. 12 Mart 1971 Askerî Muhtırası sonrasında artan baskılar neticesinde, Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO) üyesi olan bu üç genç devrimci, “anayasal düzeni zor yoluyla değiştirmeye teşebbüs” suçlamasıyla idam cezasına çarptırıldı.
TBMM tarafından onaylanan bu ceza, Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’ın da imzasıyla infaz edildi. Aynı gece, siyasi mahkumların kaldığı Mamak Cezaevi'nde de büyük bir sessizlik hâkimdi. İdamlar, dönemin siyasi kutuplaşmasının simgesi haline geldi.
ÜÇ FİDAN HANGİ DÜŞLER UĞRUNA YAŞADI VE ÖLDÜ?
Deniz Gezmiş ve arkadaşları, Türkiye’nin tam bağımsızlık idealini savundular. Emperyalizme karşı duruş sergileyen, anti-kapitalist ve halkçı bir çizgide ilerleyen bu gençler, özellikle üniversite gençliği arasında geniş bir destek buldu. 1968 kuşağının temsilcileri olarak bilinen bu isimler, Türkiye’deki ekonomik bağımlılık ilişkilerini ve sosyal adaletsizliği sorgulayan söylemleriyle dikkat çekti.
Mahkemede yaptığı savunmalarda Atatürk ilke ve devrimlerine bağlılığını açıkça belirten Deniz Gezmiş, “Mustafa Kemal’e gerçekten sahip çıkanlar bizleriz” ifadesiyle düşüncelerini ortaya koydu. Ancak bu savunmalar, askeri ve siyasi iradenin kararını değiştirmedi.
TÜRKİYE’DE İDAM KARARLARI NEDEN BU KADAR TARTIŞMALIDIR?
6 Mayıs 1972'de infaz edilen idam kararları, Türkiye siyasi tarihinde derin yaralar açtı. Kararların hukuki dayanakları, adil yargılama süreçleri ve siyasi baskılar halen akademik ve toplumsal çevrelerde tartışma konusu olmaya devam ediyor. İdamların hemen ardından ülke genelinde protestolar düzenlendi, üniversitelerde anma törenleri yapıldı.
Bugün bile her yıl 6 Mayıs’ta üç fidan için çeşitli anma etkinlikleri düzenleniyor. Sosyal medya üzerinden yapılan paylaşımlarda, özellikle genç kuşakların bu isimleri unutmaması dikkat çekiyor. Toplumun farklı kesimlerinden gelen ortak bir refleksle, üç gencin idealleri yeniden gündeme taşınıyor. Bu durum, onların yalnızca geçmişin değil, aynı zamanda bugünün de politik referanslarından biri haline geldiğini gösteriyor.
