ZEYTİNLİKLERİN KADERİ TEHLİKEDE Mİ, YOKSA DOĞAL VARLIKLARIN TAMAMI MI TEHDİT ALTINDA?
TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’nda 20 Haziran 2025 tarihinde görüşmeleri tamamlanan “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”, kamuoyunda büyük yankı uyandırdı. Söz konusu teklifin zeytinliklerin kıyımının önünü açabileceği yönündeki eleştiriler, çevre savunucuları, tarım örgütleri ve muhalefet partilerinin ortak itiraz noktası oldu. Ancak uzmanlar, tehlikenin sadece zeytinliklerle sınırlı olmadığını, ormanlar, meralar, sulak alanlar ve tarım arazileri gibi diğer ekolojik alanların da tehdit altında olduğunu belirtiyor.
ZEYTİNCİLİĞİN TARİHSEL KÖKLERİ NEDEN BU KADAR KRİTİK BİR ÖNEM TAŞIYOR?
Zeytincilik, Türkiye’de yalnızca bir tarım faaliyeti olarak değil; aynı zamanda tarihsel, kültürel ve ekonomik bir miras olarak da görülmektedir. Bu bağlamda zeytin üretiminin resmî temelleri, Mustafa Kemal Atatürk’ün yönlendirmesiyle 1929 yılında çıkarılan “Tarımda Tedrisatı Islah Kanunu” ile atılmıştır. 1950’ye kadar gelişen zeytin ve zeytinyağı sektörü, 1. Beş Yıllık Kalkınma Planı kapsamında Türkiye’yi ihracatçı ülkeler ligine taşımıştır. Dolayısıyla, bugün zeytinlik alanlarda yapılacak herhangi bir düzenleme ya da müdahale, yalnızca tarımsal üretimi değil, ülkenin tarım politikasına dayalı tarihsel yönelimini de doğrudan etkileme potansiyeli taşımaktadır.
ZEYTİN ÜRETİMİ TÜRKİYE'DE HANGİ BÖLGELERDE YOĞUNLAŞMIŞTIR VE BU ALANLARIN ÖNEMİ NEDİR?
Günümüzde Türkiye’de zeytin üretimi başta Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinde yoğunlaşmakta, Güneydoğu Anadolu’da gelişmekte ve Karadeniz’de ise kısıtlı da olsa yapılmaktadır. 81 ilin 41’inde, 843 ilçenin ise 270’inde aktif olarak zeytin yetiştiriciliği yapılmakta, bu üretimin %95’lik kısmı Ege, Marmara ve Akdeniz Bölgeleri’nde gerçekleşmektedir. Bu geniş coğrafi yayılım, zeytinin ekonomik rolü kadar sosyal ve kültürel dokudaki önemini de gözler önüne sermektedir.
ZEYTİN ÜRETİMİNİN KÜLTÜREL DEĞERİ NEDEN ULUSLARARASI KORUMA ALTINDADIR?
Türkiye zeytin üretimi, geleneksel bilgi ve yöntemleriyle birlikte 2023 yılında UNESCO tarafından “Somut Olmayan Kültürel Miras” listesine dahil edilmiştir. Bu karar, zeytinciliğin sadece ekonomik değil, aynı zamanda kültürel bir varlık olarak da korunması gerektiğini tescillemiştir. Dolayısıyla yapılacak her türlü yasal değişiklik, yalnızca tarım politikalarını değil, aynı zamanda uluslararası taahhütlerimizi ve kültürel mirasımızı da ilgilendirmektedir.
Bu nedenle, sadece zeytinliklerin değil; bütün doğal ve kültürel varlıkların bir bütün olarak değerlendirilmesi gerektiği bir kez daha açık biçimde ortaya çıkmaktadır. Yasa teklifinin yaratacağı ekolojik ve sosyo-kültürel etkilerin kapsamlı biçimde değerlendirilmesi ve kamuoyunun sürece etkin katılımının sağlanması beklenmektedir.
